Fekundanco de vortoj (angle: fertility) ĉe tradukado estas grava indiko ĉe statistakaj metodoj de maŝina tradukado. Tiu indiko eldiras kiom da vortoj en cela lingvo oni bezonas por traduki unu vorto de fonta lingvo. Fekundencon oni povas kalkuli por tuta teksto, frazparto aŭ unu vorto. La interesa kalkulo estas nombri ĉiujn vortojn de sama teksto en originalo kaj en traduko. Ĉe lingvoj kun riĉaj rimedoj de vortfarado tiu indiko estas malgrada ol 1 kompara al lingvo sen tiuj ebloj.Por unuopaj vortoj tiu fekundeco povas esti malsimila kaj dependas ofte de gramatiko. Ofte rolmontriloj ne povas esti tradukitaj rekte, do ilia fekundeco estas 0 aŭ „senlimo“. Kelkaj ekzemploj por pola kaj esperanta lingvoj
- libro = książka (Fekundeco 1:1 = 1)
- radioelsendo = audycja radiowa (Fekundeco 1: 2 = 2)
- perdi vojon = zabłądzić (Fekundeco 2 : 1 = 0.5)
- Li donis al mi la libron = On dał mi książkę. (Fekundeco por „al“ estas 1 : 0 = 0)
- Li atendas mi = On czeka na mnie. (Fekundeco por „na“ estas „senlimo“ 0 : 1 = ?)
Ĉe maŝina tradukado laŭ metodo de transormigo de sintaksa arbo la limaj fekundecoj („0“ kaj „senlimo“) ne faras tiom da problemoj, kiel oni tiun aspektis, ĉar la rolvortetojn oni povas facile derivi de sintaksaj funkcioj. Alie estas en la plene statistika maŝina tradukado, ĉar en tiu modelo vortoj ne aperas de nenio. Do tiu modelo devas kalkuli en longaj grupoj de vortoj.
Tradukoj kun fekundeco pli granda ol 2
Esperantilo rekonas en pola traduka vortaro la tradukoj laŭ kelkaj modeloj. Sed ĉe esperanta (fonta) flanko povas stari nur unu vorto. La enskriboj kun kelkaj vortoj ĉe esperanta flanko povas esti enskibitaj en tradukan vortaron de frazpartoj.
- substantivo = substatnivo + substativo ; vidpunkto = punkt widzenia
- substantivo = substantivo + adjektivo ; apendico = wyrostek robaczkowy
- verbo = verbo + prepozicio + substantivo ; heredigi = przekazywać w spadku
- verbo = verbo + adverbo ; manuzi = obsługiwać ręcznie
- verbo = verbo + substantivo ; proponi = stawiać wniosek
- adverbo = prepozicio + substantivo ; senproteste = bez protestowania
- adjektivo = prepozicio + substantivo ; senlima = bez granic
- adjektivo = adjektivo + substantivo ; homplena = pełen ludzi
La traduka vortaro por maŝina tradukado devas esti pli regite prilaborita ol tiu por normala uzado. Aliaj lingvoj uzas aliaj modeloj. Aparta ĉe germana lingvo, kiu bezonas reordigon de vortoj dum la tradukado la rekono de unuopaj vortoj en cela traduko estas tre grava.
- vortaro : komprenigi = begreiflich machen
- Mi ne komprenigis tion al li; Ich machte ihm das begreiflich
Tradukado de frazpartoj
Por multaj nocioj la traduka modelo, en kiu ĉe unu flanko de vortaro staras nur unu vorto, ne estas sufiĉa. Do ni havas modelon de vortaro laŭ formulo: n = m (n,m>1). Ekzemploj:
- kompara lingvistiko = metoda porównawcza
- iom post iom = krok po kroku
Mutaj tiaj ekzemploj apartenas al frazaĵoj, kiu estas tre malfacile tradukeblaj, ĉar la traduko bezonas pluajn transformigojn. Ofte ankaŭ la vortaro enskribo ne korespondas direkte kun fonta teksto.
- paroli hake = jękać się (Li parolas ofte malrapide kaj hake)
- Tio haveblas sur nia TTT-paĝo = Możecie to sciąnąć z naszej strony.
Tradukado de vortoj en Esperantilo
La tradukado de vortoj en Esperantilo estas nun plurŝtupa proceso. La unua kazo por tio esta la komputilo inversa vortfarado, due la tradukado de vortoj kun fekundeco, kiu estas malegala al 1.
vortaro de frazparto
Tio estas la vortaro por grupaj tradukoj aŭ tradukoj kun fekundanco pli malgranda ol 1. Tiu vortaro povas ankaŭ traduki frazaĵojn. La vortaro uzas parte preskaŭ programajn priskribojn, por trovi korespondaj vortoj en sintaksa arbo. Tio estas necesa, ĉar la trovo de fontaj vortoj ne povas limiĝi al serĉado de signoĉenoj.
traduka vortaro
Tio estas la ĉefa vortaro de programo ĉar plej ofte la vortoj havas fekundancon 1 aŭ pli granda ol 1.
pola inversa vortfarado
Tiu modulo kreas polajn vortojn laŭ esperanta modelo. La reguloj estas faritaj laŭ musteroj.
- ne(adjektivo) = nie(adjektivo) ; neblanka = niebiała
- du(adjektivo) = dwu(adjektivo) ; duetaĝa = dwupiętrowa
La uzanto ne povas direkte difini novajn regulojn por tiu inversa vortfarado. Ili estas enprogramitaj en klaso „PolaVortFarado“
esperanta inversa vortfarado
Tiu modulo provas krei de kompleksa esperanta vorto kelkajn bazajn vortojn, kiuj pliverŝajne troviĝas en traduka vortaro. Ekzemplaj reguloj:
- sen(adjektivo) = sen substantivo ; senlima = sen limo
- tut(adjektivo) = tute adjektivo ; tutcerta = tute certa
Ili estas enprogramitaj en klaso „EspReVortfarado->remorfigu“
esperanto-esperanto vortaro
Tiu vortaro estas kolekto de sinonimoj esperimoj. Ĝi enhavas ankaŭ arĥaj kaj novaj formoj. La uzanto povas direkte enskribi novajn tradukojn per menuo: (Lingvistiko->Esperanto-Esperanto vortaro)
